در دنیای پیچیده و بهسرعت در حال تحول صنعت خودرو، گیربکس یا جعبهدنده یکی از حیاتیترین قطعات است که تجربه رانندگی، عملکرد و بازدهی سوخت را تعیین میکند. در میان انواع مختلف گیربکسهای اتوماتیک، گیربکس شش سرعته اتومات برای سالها بهعنوان استاندارد طلایی و گزینهای قابلاعتماد در خودروهای مختلف شناخته میشد.
این فناوری، پل ارتباطی بین گیربکسهای اتوماتیک قدیمی ۴ سرعته و گیربکسهای مدرن ۸، ۹ و ۱۰ سرعته و همچنین CVT محسوب میشود. در این مطلب از بلاگ اتوراسا به بررسی جامع گیربکس 6at میپردازیم و مشکلات رایج، عمر مفید و تجربه رانندگی با آن را بازگو خواهیم کرد. اگر میخواهید دانش فنیتان را درباره خودرو بیشتر کنید، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
گیربکس 6at چیست و چگونه کار میکند؟
وظیفه مالک یک خودرو فراتر از خرید لاستیک خارجی یا ایرانی مرغوب، نگهداری از تجهیزات و توجه به سرویسهای دورهای است. بهعنوان راننده، باید اطلاعاتی نسبی درباره قطعات ماشین داشته باشید تا در صورت مشاهده هرگونه مشکلی بتوانید اقدامات لازم برای رسیدگی فوری و اجتناب از هزینههای گزاف تعمیرات را انجام دهید. گیربکس، یکی از مهمترین قطعات ماشین است که با انتقال نیروی موتور به چرخها، امکان حرکت با سرعتهای مختلف را فراهم میکند.
گیربکس 6at که با نام گیربکس شش سرعته اتوماتیک هم شناخته میشود، یک جعبهدنده هیدرولیکی-مکانیکی است که میتواند شش دنده جلو (و معمولا یک دنده عقب) بهصورت خودکار را تعویض کند. هسته مرکزی عملکرد این گیربکس شامل سه جزء اصلی میشود که عبارتاند از:
مبدل گشتاور
این قطعه در گیربکس 6at جایگزین کلاچ در گیربکسهای دستی شده است و نقش انتقال قدرت از موتور به جعبهدنده را بر عهده دارد. مبدل گشتاور با استفاده از سیال (روغن گیربکس)، امکان حرکت در حالت خلاص و تعویض نرم دندهها را فراهم میکند.
مجموعه چرخدندههای خورشیدی
این مجموعه پیچیده از چرخدندهها، مسئول ایجاد نسبتهای دنده مختلف از ۱ تا ۶ هستند. با قفل و آزاد کردن این چرخدندهها توسط کلاچها و باندها، سرعت و گشتاور خروجی تغییر میکند. مهمترین تفاوت گیربکس 6at با 7AT و 8AT در همین تعداد و نسبت دندهها خلاصه میشود.
سیستم کنترل هیدرولیک و الکترونیکی
این سیستم مغز متفکر گیربکس 6at در نظر گرفته میشود و یک واحد کنترل الکترونیکی است که با دریافت اطلاعات از سنسورهای مختلف (مانند سرعت خودرو، دور موتور، موقعیت پدال گاز)، تصمیم میگیرد چه زمانی و چگونه دنده را تعویض کند. سپس با فعال کردن شیرهای برقی (سولنوئیدها)، جریان روغن هیدرولیک را برای درگیر کردن کلاچها و باندهای مناسب کنترل میکند.
بیشتر بخوانید: بررسی موتور تیو 3
گیربکس 6at ساخت کجاست؟
جعبهدنده شش سرعته یک طراحی واحد نیست. شرکتهای بزرگ سازنده گیربکس مانند Zf آلمان، آیسین و جتکو ژاپن و جنرال موتورز آمریکا، هرکدام نمونههای مختلفی از این نوع گیربکس را توسعه داده و تولید کردهاند که در برندهای مختلف خودرویی در سراسر جهان به کار رفته است.
بنابراین مشخصات گیربکس 6AT بسته به سازنده و مدل فرق میکند. اما بهطورکلی، این گیربکسها قادر به تحمل گشتاور در طیف گسترده (از حدود ۲۵۰ تا ۶۰۰ نیوتنمتر) هستند و در خودروهای اقتصادی کوچک تا شاسیبلندهای قدرتمند و وانتها مورد استفاده قرار میگیرند.
مزایا و معایب گیربکس 6at
مانند هر فناوری دیگری، جعبهدنده شش سرعته اتوماتیک نیز دارای نقاط قوت و ضعف خاص خود است که در ادامه بهطور مختصر آنها را توضیح میدهیم. مزایای گیربکس شش سرعته اتوماتیک عبارتاند از:
- ثبات و قابلیت اطمینان بالا بهدلیل سالها توسعه و بهینهسازی
- تعویض دنده نرم و روان بهسبب داشتن دندههای بیشتر و کاهش فاصله بین نسبت دندهها
- کارایی بهتر نسبت به نمونههای قدیمی
- رابطه بهتر میان گیربکس 6at و مصرف سوخت بهسبب سرعتگیری در دورموتور پایینتر
- بهبود تجربه رانندگی با گیربکس 6at بهویژه در شهرهای شلوغ با ترافیکهای سنگین
بهعنوان معایب گیربکس شش سرعته اتوماتیک هم میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- ساختار داخلی پیچیده و سنگینتر
- هزینه تعمیر و نگهداری بالاتر بهسبب نیاز به قطعات خاص و دانش تخصصی
- بازدهی مکانیکی پایینتر نسبت به گیربکس دوکلاچه (DCT) و CVT بهدلیل اتلاف مقداری از انرژی موتور
- احتمال بروز تأخیر در پاسخ به درخواست راننده برای کاهش یا افزایش ناگهانی دنده
مشکلات رایج گیربکس 6at چیست؟
شناخت مشکلات رایج گیربکس 6at کلید حفظ طول عمر آن است. بهعنوان نخستین مشکل باید به تکانهای شدید یا تعویض دنده ضربهدار اکه اغلب بهدلیل سطح پایین یا کیفیت نامناسب روغن گیربکس، فرسودگی کلاچها، یا اختلال در سولنوئیدهای کنترلکننده جریان روغن اتفاق میافتد، اشاره کنیم. تأخیر در درگیر شدن دندهها نیز جزو مشکلات این گیربکس اتوماتیک است.
در این حالت اگر اهرم دنده را در حالت D یا R قرار دهید، خودرو با تأخیر حرکت میکند. این مشکل میتواند نشانهای از پایینبودن سطح روغن، مشکل در مبدل گشتاور یا سولنوئیدها باشد. لغزش در دنده هم از دیگر مشکلات رایج گیربکس 6AT است. در حین این لغزش، احساس میکنید موتور دور برمیدارد، اما خودرو شتاب مورد انتظار را نمیگیرد.
این یک علامت هشداردهنده جدی بهحساب میآید و معمولا بهدلیل کلاچهای فرسوده یا کاهش فشار هیدرولیک رخ میدهد. روغنریزی هم جزو مشکلات مربوط به جعبهدنده شش سرعته است. واشرها و اورینگهای قدیمی میتوانند باعث نشت روغن از پنل زیر گیربکس یا محل اتصال به دیفرانسیل شوند.
بیشتر بخوانید: تعویض روغن گیربکس 6AT چگونه است؟
عمر مفید گیربکس 6AT چقدر است؟
پاسخ این سؤال به نحوه نگهداری گیربکس 6at و سبک رانندگی شما بستگی دارد. با نگهداری مناسب (تعویض بهموقع روغن و فیلتر با فواصل ۶۰ تا ۱۰۰ هزار کیلومتر و رانندگی ملایم)، این نوع گیربکس میتواند بهراحتی تا ۳۵۰ هزار کیلومتر عمر کند. غفلت از سرویسهای دورهای، مهمترین عامل کاهش عمر این گیربکس است.
بهعنوان یک نکته مهم بد نیست بدانید لاستیک، روی عملکرد و طول عمر گیربکس تأثیر میگذارد، چون طراحی آن بر اساس سایز فابریک چرخها انجام شده است. خرید لاستیک خارجی یا ایرانی ناسازگار با سایز توصیهشده توسط فروشنده خودرو، نهتنها منجر به کاهش کارایی و عمر گیربکس میشود، بلکه سیستمهای کنترلی مهمی مثل ABS و ASR را دچار اختلال میکند.
نکات نگهداری از گیربکس ۶ سرعته اتوماتیک
عملکرد گیربکس 6AT در خودروهای چینی یا هر خودروی دیگری، رابطه مستقیمی با شیوه نگهداری از آن و قطعات مرتبط دارد. نحوه نگهداری گیربکس 6AT بسیار ساده است؛ تنها باید به چند نکته مهم اهمیت بدهید که در ادامه بهطور خلاصه به آنها اشاره میکنیم:
- تعویض منظم روغن و فیلتر روغن
- استفاده از روغن گیربکس مناسب
- بازرسی دورهای سطح و کیفیت روغن گیربکس
- خودداری از تعویض ناگهانی دنده بین R و D در زمان حرکت خودرو
توجه داشته باشید که رنگ روغن باید قرمز و شفاف باشد و استشمام بوی سوختگی یا وجود ذرات فلزی، نشاندهند وجود مشکلی جدی در گیربکس هستند. بهعنوان نکته آخر، در صبحهای سرد، پس از روشنکردن خودرو، چند دقیقه صبر کنید تا روغن گیربکس گرم و روان شود و سپس خودرو را بهحرکت درآورید.
بیشتر بخوانید: بررسی موتور تیو 5
گیربکس 6AT | بازیگر کهنهکار و قابلاعتماد
اگرچه امروزه فناوریهای جدیدتر با بازدهی بالاتر و دندههای بیشتر به بازار آمدهاند، اما نمونه 6AT به دلیل قابلیت اطمینان بالا، هزینه تولید نسبتا منطقی و تجربه رانندگی نرم و قابلقبول، کماکان در بسیاری از خودروهای نو و بهطور گسترده در ناوگان خودروهای کارکرده حضور دارد. کلید بهرهمندی از تمام پتانسیل این سامانه پیچیده، پایبندی به برنامه منظم و اصول نگهداری از آن است. با مراقبت صحیح، این گیربکس میتواند برای سالها و کیلومترهای طولانی، خدمترسانی بیدغدغه داشته باشد.
لاستیک مرغوب و مناسب هم نقش تعیینکنندهای در سلامت و عملکرد گیربکس دارد. برای آگاهی از قیمت لاستیک دولتی بارز یا خرید لاستیک چینی مثل لاستیک داینامو، میتوانید به فروشگاه اینترنتی راسا ویستا تجارت (اتوراسا) مراجعه کنید.
پرسشهای متداول
من دلارام شرف الدین هستم و ارشد هوش مصنوعی دارم. عاشق فناوری هستم و از سال ۱۳۹۵ فعالیت خودم رو به عنوان مترجم و تولیدکننده محتوا در حوزه های متنوع تکنولوژیکی از جمله دستگاههای هوشمند و خودرو شروع کردم و در حال حاضر با رسانه های خبری مختلف همکاری دارم.
