رانندگی نرم و لذتبخش، شتابگیری روان و تغییر دندههای بیدردسر؛ اینها همه موهبتهای یک گیربکس سالم هستند که بهصورت دستی یا اتوماتیک در خودروها جاسازی شدهاند. اما راز حفظ این سلامت، در مایع حیاتبخشی نهفته است که مانند خون در رگهای گیربکس جریان دارد. هر بار که دنده عوض میکنید، هر شتابی که میگیرید و هر مسافتی که طی میکنید، این روغن است که ضامن عملکرد روان قطعات است.
اما آیا میدانستید که نگهداری از گیربکس اتوماتیک و دستی دو دنیای کاملا متفاوت هستند؟ اگر عاشق دنیای خودروها هستید و میخواهید دانشتان را در این زمینه بیشتر کنید، این مطلب از بلاگ اتوراسا را حتما بخوانید. در ادامه، ابتدا به بررسی تفاوت روغن گیربکس در نسخههای دستی و اتوماتیک اشاره میپردازیم و سپس مروری بر اهمیت تعویض روغن دنده و نشانههای خرابی آن خواهیم داشت. درنهایت هم بهترین زمان تعویض روغن گیربکس اتوماتیک و دستی را بررسی میکنیم. حتما تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
آیا روغن گیربکس اتوماتیک و دستی متفاوت است؟
پیش از بررسی بهترین زمان تعویض روغن گیربکس اتوماتیک و دستی بد نیست به یک نکته مهم اشاره کنیم. روغن گیربکس اتوماتیک و دستی بهدلیل طراحی و نیازهای کاملا متفاوت این دو سیستم، در ماهیت و ترکیب با یکدیگر فرق دارند. وظیفه اصلی روغن در گیربکس دستی، روانکاری و محافظت از دندهها در برابر سایش و فشارهای بالا است.
به همین دلیل، این روغن معمولا ویسکوزیته (غلظت) بالاتری دارد و از افزودنیهای ضد فشار (EP) بهره میبرد. در مقابل، روغن گیربکس اتوماتیک (ATF) نقش پیچیدهتری دارد. این روغن نهتنها برای روانکاری، بلکه بهعنوان یک سیال هیدرولیک برای انتقال قدرت و تعویض دنده عمل میکند. درنتیجه، ویسکوزیته پایینتر، پایداری حرارتی بالاتر و افزودنیهای ضدکف برای عملکرد نرم کلاچهای داخلی از ویژگیهای حیاتی آن است.
استفاده از روغن نامناسب، مثلا ریختن روغن دستی در گیربکس اتوماتیک، میتواند بهسرعت منجر به خرابی و تعمیراتی بسیار پرهزینه شود. برای حفظ سلامت گیربکس، همواره به توصیههای سازنده خودرو در دفترچه راهنما عمل کنید. توجه به این نکته ساده ولی مهم، بهویژه زمانی که بهدنبال بهترین روغن گیربکس یا بهترین روغن موتور برای ماشین ایرانی هستید، باعث افزایش طول عمر خودرو و کاهش هزینههای نگهداری میشود.
در جدول زیر، اطلاعات بیشتری درباره مقایسه روغن گیربکس دستی با اتوماتیک ارائه کردهایم:
| ویژگی / نوع روغن گیربکس | روغن دنده اتوماتیک | روغن دنده دستی |
| نوع روغن | روغن با ویسکوزیته پایین و ویژگیهای خنککنندگی بالا (ATF) | روغن با ویسکوزیته بالا و ویژگیهای روانکنندگی و محافظت در برابر سایش (MTF) |
| زمان تعویض (میانگین) | بین ۸۰ الی ۱۰۰ هزار کیلومتر | بین ۴۰ الی ۶۰ هزار کیلومتر |
| روش تعویض | غالبا با دستگاه خاص، با روش تعویض کامل | معمولا بهصورت دستی، با تخلیه روغن از پیچ تخلیه |
| انعطافپذیری در کاربرد | روغن در گیربکس اتوماتیک ضمن نقش خنککنندگی و روانکاری باید توانایی انتقال قدرت هیدرولیک بین قطعات مختلف را داشته باشد. استفاده از این روغن در گیربکسهای دستی مشکلی ایجاد نمیکند. | روغن دستی در گیربکس اتوماتیک قابلاستفاده نیست، چون غلظت آن با ویسکوزیته لازم برای قطعات گیربکس همخوانی نداشته و باعث گرفتگی کانالهای گیربکس میشود. |
تأثیر تعویض دیرهنگام روغن گیربکس
همانطور که در صورت مشاهده علائم خرابی لاستیک فورا به جستجوی لاستیک چینی مرغوب یا لاستیک ایرانی باکیفیت جهت تعویض میپردازید، در صورت تشخیص علائم خرابی روغن گیربکس نیز باید خیلی سریع نسبت به تعویض آن اقدام کنید. تعویض بهموقع روغن گیربکس یکی از حیاتیترین خدمات نگهداری از خودرو است که غفلت از آن میتواند عواقب مالی سنگینی به همراه داشته باشد.
روغن گیربکس بهمرور زمان خاصیت روانکاری و محافظت خود را از دست داده و به ذرات ریزفلز آلوده میشود. بهدنبال این افت کیفیت، دیر یا زود با آسیبهای جدیتر به گیربکس مواجه خواهید شد. از مهمترین عوارض تعویض دیرهنگام روغن دنده میتوانیم بهدشواری در تعویض دنده، ایجاد صداهای تقه و سایش، لرزش خودرو و حتی افزایش غیرعادی دور موتور اشاره کنیم.
در گیربکسهای اتوماتیک، شاهد تغییرات ناگهانی و خشن دنده و داغشدن بیش از حد سیستم خواهید بود که درنهایت به سوختن روغن و استشمام بوی سوختگی میانجامد. این گرمای زیاد میتواند به چرخدندهها و یاتاقانها هم آسیب برساند. برای جلوگیری از بروز این مشکلات، توجه و رعایت زمان تعویض روغن گیربکس اتوماتیک و دستی که توسط سازنده در دفترچه راهنما قید شده، ضروری است.
بازه تعویض روغن گیربکس برای انواع دستی و اتوماتیک فرق دارد. بهعنوان یک نکته مهم، همانطور که برای انتخاب بهترین روغن موتور ایرانی یا خارجی دقت بهخرج میدهید، استفاده از روغن گیربکس باکیفیت و مناسب خودرو هم برای سلامت و طول عمر گیربکس امری غیرقابل چشمپوشی است.
بیشتر بخوانید: بهترین روغن موتور برای ماشین خارجی
بهترین زمان تعویض روغن گیربکس اتوماتیک و دستی
تعیین مناسبترین زمان تعویض روغن گیربکس اتوماتیک و دستی یکی از سؤالات کلیدی مالکان خودرو است. بهترین مرجع برای پاسخ به این پرسش، همیشه دفترچه راهنمای خودروی شماست، چون مهندسان سازنده با درنظرگرفتن طراحی خاص گیربکس، بازه بهینه را برای تعویض روغن گیربکس تعیین میکنند.
با این حال علاوه بر توصیههای کیلومتری، بد نیست با نشانههای کثیف شدن روغن گیربکس هم آشنا شوید تا بهمحض مشاهده هر یک، کارهای لازم برای تعویض را انجام دهید. اگر متوجه مشکلاتی در تعویض دنده، مانند سخت جارفتن دنده، ایجاد صداهای تقه یا احساس لغزش شدید، بهاحتمال زیاد وقت تعویض روغن گیربکس فرارسیده است. در گیربکسهای اتوماتیک، تعویض دنده با تأخیر یا بهصورت ناگهانی و خشن نیز از نشانههای آشکار فرسودگی روغن بهحساب میآید.
همچنین، داغ شدن بیش از حد معمول گیربکس و استشمام بوی روغنسوخته از دیگر علائمی هستند که بهروشنی نشان میدهند که روغن دیگر نمیتواند بهدرستی وظایف روانکاری و خنککنندگی خود را انجام دهد. توجه به این علائم و عملکردن به توصیههای سازنده، از خرابیهای پیشرفته و پرهزینه جلوگیری میکند و سرمایهگذاری هوشمندانهای برای حفظ سلامت و عملکرد گیربکس خودرو در نظر گرفته میشوند. اما بهترین زمان تعویض روغن گیربکس اتوماتیک و دستی چه وقت است؟
زمان تعویض روغن گیربکس اتوماتیک
نگهداری از گیربکس اتوماتیک یکی از مهمترین جنبههای حفظ عملکرد بهینه خودرو است. برای آگاهی و تشخیص بهترین زمان مناسب تعویض روغن گیربکس اتوماتیک بهتر است در وهله اول به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید. با این حال، طبق تجارب رانندگان و مکانیکها، پس از کاربرد ۸۰ الی ۱۰۰ کیلومتر باید عملیات تعویض روغن گیربکس اتوماتیک را انجام دهید. نشانههای واضحی همچون بوی سوختگی و لرزش ناگهانی ماشین هم خبر از این نیاز میدهند.
اگر برایتان سؤال شده که میزان روغن گیربکس اتوماتیک چقدر است؟ باید بگوییم که این مقدار برای هر خودرو فرق دارد و برای آگاهی از آن باید به دفترچه راهنما مراجعه کنید. بررسی دورهای سطح روغن و توجه به رنگ و بوی آن میتواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند (روغن سالم معمولا قرمزرنگ و شفاف است). رعایت این نکات ساده نهتنها از گیربکس محافظت میکند، بلکه در طولانیمدت از هزینههای سنگین تعمیرات هم پیشگیری خواهد کرد.
در صورت نیاز به تعویض روغن دنده به سراغ نمونههای باکیفیت و معتبر بروید. البته همانطور که برای خرید لاستیک خارجی و خرید لاستیک یا روغن موتور خارجی یا بهطور کلی هر قطعه خارجی دیگر برای خودرو باید هزینه بیشتری نسبت به نمونههای داخلی پرداخت کنید، خرید روغن گیربکس خارجی چه برای گیربکس اتوماتیک و چه برای گیربکس دستی هم با صرف هزینه بیشتری همراه است.
زمان تعویض روغن گیربکس دستی
بهترین زمان برای تعویض روغن گیربکس دستی را هم میتوانید از دفترچه راهنمای استخراج کنید. گیربکس دستی معمولا نسبت به نوع اتوماتیک زودتر به تعویض روغن نیاز پیدا میکند. برای سیستمهای دستی، تعویض روغن بین ۴۰ الی ۶۰ هزار کیلومتر توصیه میشود. البته ازآنجاییکه سلامت روغن گیربکس به فاکتورهای متعددی ازجمله شرایط رانندگی بستگی دارد، ممکن است تعویض دنده بهتعویق یا تأخیر بیفتد.
در صورت مشاهده علائم خرابی روغن دنده هرچه سریعتر نسبت به تعویض آن اقدام کنید. برخی افراد شخصا تمایل به تعویض روغن موتور دارند. در این صورت آگاهی از نحوه تعویض روغن گیربکس دستی مهم است. این کار معمولا شامل اقداماتی مانند تخلیه روغن قدیمی، تعویض گاسکت درپوش، و ریختن روغن تازه تا سطح تعیینشده در دفترچه راهنما است.
برخلاف گیربکس دستی، روش تعویض در گیربکس اتوماتیک دقیقتر و با دستگاههای ویژه انجام میشود. رعایت این تمایزات، عملکرد بهینه و طول عمر گیربکس را تضمین کرده و از هزینههای سنگین تعمیرات پیشگیری میکند. در کنار توجه به گیربکس، انتخاب بهترین روغن موتور خارجی یا ایرانی هم برای سلامت کلی پیشرانه خودرو حیاتی است. رعایت این نکات ساده، از خرابیهای پرهزینه جلوگیری کرده و به عملکرد نرم و روان خودرو کمک شایانی میکند.
درک تفاوتها و پیروی از فنون متمایز نگهداری گیربکس
زمان تعویض روغن گیربکس اتوماتیک و دستی و روشهای نگهداری آنها کاملا متمایز است. گیربکس اتوماتیک با پیچیدگی فنی بیشتر، نیازمند روغن ویژه (ATF) و تعویض در بازههای طولانیتر است، درحالیکه گیربکس دستی با ساختار سادهتر، به روغن مخصوص (MTF) و بازه تعویض کوتاهتر نیاز دارد. با تشخیص علائمی مثل نشت روغن، لرزش ماشین حین حرکت یا تعویض دنده، جا نرفتن دندهها، شنیدن صدای عجیب یا استشمام بوی سوختگی، باید برای تعویض روغن دنده اقدام کنید.
ناگفته نماند که تعویض بهموقع روغن گیربکس تنها یکی از راهکارهای نگهداری از این قطعه مهم و حیاتی است. انتخاب لاستیک با سایز مناسب نیز میتواند عملکرد و طول عمر گیربکس را بهبود بخشد. برای خرید لاستیک دولتی، لاستیک بارز و همینطور تایرهای برند لاستیک داینامو میتوانید به فروشگاه آنلاین راسا ویستا تجارت (اتوراسا) مراجعه کنید. این فروشگاه اینترنتی، تجربه خریدی امن، مطمئن، فوری و آسان را در اختیار شما قرار میدهد.
منابع: hamrah-mechanic.com ،arvandshahab.com
پرسشهای متداول
من دلارام شرف الدین هستم و ارشد هوش مصنوعی دارم. عاشق فناوری هستم و از سال ۱۳۹۵ فعالیت خودم رو به عنوان مترجم و تولیدکننده محتوا در حوزه های متنوع تکنولوژیکی از جمله دستگاههای هوشمند و خودرو شروع کردم و در حال حاضر با رسانه های خبری مختلف همکاری دارم.
