تصور کنید میخواهید روی یخ راه بروید. هر حرکت ناگهانی بهمعنای زمین خوردن است و تنها با اعمال نیرویی تدریجی و حسابشده، میتوانید تعادل را حفظ، و به سمت جلو حرکت کنید. این اصل ساده، کلید درک یکی از اساسیترین تعاملات بین راننده و خودرو (یعنی قطعه کلاچ) است. اگر مبتدی هستید و با کلاچ آشنایی ندارید، این مطلب از بلاگ اتوراسا را حتما بخوانید. در ادامه، به بررسی کلاچ ماشین و عملکرد آن میپردازیم و نقش کلیدی آن را در تجربه رانندگی واکاوی خواهیم کرد. همچنین، اطلاعاتی کاربردی درباره نشانههای خرابی کلاچ و نکات مهم تعویض این قطعه در اختیارتان قرار خواهیم داد. حتما تا انتها با ما همراه باشید.
کلاچ ماشین چیست؟
کلاچ (Clutch) بهعنوان رابط بین موتور و گیربکس عمل میکند و مسئول برقراری یا قطع اتصال بین این دو بخش در شرایط مختلف است. عملکرد اصلی این مکانیزم، انتقال و کنترل نیرو است که از طریق آن، آغاز و توقف حرکت خودرو مدیریت میشود. به بیان دیگر، کلاچ نهتنها انتقال حرکت از یک شفت به شفت دیگر را ممکن میکند، بلکه بر میزان و زمان انتقال نیرو هم نظارت دارد.
به بیان کلی، میتوانیم بگوییم که تعویض دنده و برقراری یا قطع ارتباط میان موتور و گیربکس، عملکرد اصلی کلاچ است. کلاچ نخستین بخش از سیستم انتقال قدرت در نظر گرفته میشود؛ چون نیروی چرخشی میللنگ را دریافت و به گیربکس انتقال میدهد. آشنایی با قطعات مختلف مثل کلاچ یا رادیاتور ماشین برای هر رانندهای واجب و ضروری است. بهعنوان یک راننده، حتما باید بدانید که کلاچ ماشین کجاست، چگونه باید با آن کار کنید و نحوه نگهداری کلاچ ماشین چگونه است.
این اطلاعات به شما کمک میکند تا در صورت مواجهه با هر مشکلی در مورد کلاچ، اقدامات لازم را با خونسردی انجام داده و از پرداخت هزینه تعمیرات سنگین در امان بمانید. اگر میخواهید درباره سایر اجزای خودرو اطلاعات بیشتری کسب کنید، حتما مطلب گیر بکس 6at را در بلاگ اتوراسا مطالعه کنید.
بیشتر بخوانید: واتر پمپ چیست؟
کلاچ در ماشین کدام است؟
برای اطلاع از مکان کلاچ یا هر قطعه دیگری از خودرو مثل سنسور مپ میتوانید به کتابچه راهنما مراجعه کنید. در خودروهای دنده دستی، کلاچ چپترین پدال زیر پای راننده است که با فشار دادن آن، اتصال بین موتور و جعبهدنده قطع، و در صورت رهاسازی، این ارتباط مجددا برقرار میشود. بنابراین در صورت تجهیز ماشین به گیربکس 6at یا هر مدل اتوماتیک دیگری نباید انتظار وجود پدال کلاچ را داشته باشید.
کلاچ بهعنوان قطعه فیزیکی که بین موتور و گیربکس قرار گرفته است، از سه بخش اصلی دیسک، صفحه و بلبرینگ تشکیل میشود. بروز نقص در هر یک از این سه بخش، عملکرد مؤثر کلاچ را مختل میکند و وظایف تعویض دنده و ارتباط/ اتصال موتور و گیربکس بهدرستی انجام نمیشود.
چگونه با کلاچ ماشین کار کنیم؟
همانطور که با خرید لاستیک چینی یا خارجی مرغوب میتوانید عملکرد موتور را بهبود ببخشید، نحوه صحیح کلاچگیری هم روی نرمی انتقال قدرت موتور تأثیرگذار است. این نرمی، ضمن جلوگیری از فرسایش زودرس قطعات موتور، موجب بهبود تعویض دنده، تناسب دور موتور و سرعت خودرو میشود. اما چطور باید از کلاچ استفاده کنیم؟
پدال کلاچ در زیر پای چپ راننده قرار میگیرد. برای شروع حرکت، ابتدا باید پدال کلاچ را کاملا فشار دهید، دنده را در حالت یک قرار دهید و سپس بهآرامی پای خود را از روی کلاچ بردارید تا خودرو بهحرکت درآید. این مرحله که به نیم کلاچ معروف است، به هماهنگی بین رهاکردن کلاچ و فشاردادن پدال گاز نیاز دارد. با بالارفتن دورموتور و سرعت ماشین، باید دنده را عوض کنید.
برای تعویض دنده همباید کلاچ را کامل فشار دهید، دنده را عوض کنید و سپس کلاچ را آرام رها کنید. هنگام توقفهای کوتاه، باید کلاچ را فشار داده و دنده را روی حالت خلاص قرار دهید. بهعنوان یک نکته مهم، از قراردادن دائمی پا روی پدال کلاچ خودداری کنید، چون این کار باعث ساییدگی زودرس آن میشود.
خرابی کلاچ چه علائمی دارد؟
گاهی علیرغم پیروی از نحوه صحیح کلاچ گرفتن، انتقال قدرت به شیوه درست صورت نمیگیرد یا مشکلات دیگری مثل سفت شدن یا نرم شدن کلاچ و صدای ناهنجار کلاچ هنگام رانندگی بهوجود میآیند. کلاچ همانند سایر بخشهای خودرو یک قطعه مصرفی مهم بهحساب میآید و حتی در بهترین حالت نگهداری، بازهم بهدلیل گذشت زمان کارایی خود را از دست میدهد، خراب میشود و نیاز به تعمیر یا تعویض دارد.
در ادامه، مهمترین نشانههای خرابی کلاچ خودرو را معرفی و بررسی کردهایم:
1. سفت شدن غیرعادی پدال کلاچ
سفتی غیرعادی پدال، رایجترین نشانههای خرابی کلاچ است. اما سفت شدن یا نرم شدن کلاچ به چه معناست؟ سفتشدن پدال معمولا بهدلیل خرابی کابل کلاچ، فرسودگی بلبرینگ کلاچ یا سیلندر اصلی و فرعی کلاچ اتفاق میافتد. از طرفی، نرم شدن پدال اغلب نشاندهنده شل شدن کابل کلاچ یا نشتی روغن از سیلندرهای اصلی و فرعی است.
در هر دو حالت، ادامه رانندگی میتواند منجر به آسیب جدی به گیربکس و کاهش کنترل خودرو شود. در صورت مشاهده هرگونه تغییر در عملکرد پدال کلاچ، بهجای اینکه با خود بگویید که کلاچ ماشین سفت شده چیکار کنم یا چطور کلاچ ماشین را نرم کنیم، باید بلافاصله خودرو را به یک تعمیرگاه معتبر برسانید.
بیشتر بخوانید: فاق لاستیک چیست؟
2. سروصدای ناهنجار
گاهی مواقع حین فشردن پدال کلاچ، صدایی شبیه به تقه، ساییدگی یا خشخش به گوش میرسد، ولی دلیل صدای ناهنجار کلاچ چیست و چگونه رفع میشود؟ این صداها اغلب ناشی از خرابی بلبرینگ کلاچ هستند که در هنگام فشردن پدال شنیده میشوند. دلایل دیگری مثل ساییدگی صفحه کلاچ، خرابی دیسک یا کمبود روغن در اجزای مکانیکی نیز باعث ایجاد سروصدای غیرعادی کلاچ میشوند.
برای رفع مشکل، ابتدا باید از یک مکانیک متخصص بخواهید که خودروتان را بررسی کند. در برخی موارد، تنظیم مجدد کابل کلاچ یا پرکردن روغن سیستم هیدرولیک میتواند مشکل را حل کند. ولی معمولا تعویض بلبرینگ کلاچ، صفحه و دیسک بهطور همزمان توصیه میشود، چون مهمترین دلیل این صدا، فرسودگی سیستم کلاچ است.
3. لرزش خودرو حین رها کردن کلاچ
از دیگر نشانههای خرابی کلاچ باید به لرزش خودرو حین رهاکردن پدال و شروع حرکت اشاره کنیم. این مشکل معمولا بهدلیل ساییدگی یا خراب شدن صفحه کلاچ ماشین رخ میدهد. خرابی صفحه کلاچ همچنین با بالارفتن یا پایینرفتن نقطه کلاچگیری همراه است.
دلایلی مثل استفاده زیاد از نیمکلاچ، رانندگی در ترافیک سنگین، حمل بار سنگین، بکسلکردن یا نشت روغنموتور یا روغن گیربکس، صفحه کلاچ را خراب میکنند. در این حالت، تعویض صفحه کلاچ میتواند مشکل را حل کند.
4. لغزش کلاچ حین گاز دادن
یکی از واضحترین علائم خرابی کلاچ که به شما میگوید باید این قطعه را تعویض کنید، لغزش کلاچ است. در این حالت، با فشاردادن گاز، دور موتور بالا میرود اما سرعت خودرو افزایش نمییابد یا شتاب خودرو بسیار کم میشود. این مشکل بیشتر خود را در سربالاییها یا هنگام شتابگیری نشان میدهد.
چگونه کلاچ خودرو را تست کنیم؟
برای تست سلامت کلاچ خودرو روش سادهای وجود دارد که به تست دنده ۲ معروف است. برای این کار، در یک محل ایمن و مسطح، خودرو را روشن کنید و دنده را در حالت دو قرار دهید. سپس بهطور ناگهانی پدال کلاچ را رها کنید. اگر دیسک و صفحه در شرایط سالم باشند، خودرو باید بلافاصله خاموش شود.
اما اگر خودرو خاموش نشد و به حرکت ادامه داد، این نشانه واضحی از سایش کامل صفحه کلاچ است که در اصطلاح به آن تیکآف کردن میگویند. توجه داشته باشید که این تست باید بهصورت کنترلشده انجام شود تا آسیبی به سایر قطعات خودرو وارد نشود. در صورت تشخیص خرابی کلاچ هر چه سریعتر باید نسبت به تعویض آن اقدام کنید.
تعویض کلاچ و هزینه آن
تعویض کلاچ یکی از تعمیرات اساسی و پرهزینه در خودروهای دنده دستی محسوب میشود. بهمحض مشاهده نشانههای فرسودگی کلاچ مانند لغزش، لرزش یا سفت شدن پدال، بهتر است خودرو را به یک تعمیرکار ماهر و معتمد نشان دهید و تعویض کلاچ بدون آسیب به گیربکس را به وی بسپارید. البته در صورت داشتن دانش کافی و ابزار لازم میتوانید عملیات تعویض کلاچ را شخصا انجام دهید. ولی چگونه در ماشین کلاچ اضافه کنیم؟
منظور از اضافه کردن کلاچ همان تعویض مجموعه کلاچ است که شامل صفحه کلاچ، دیسک و بلبرینگ میشود. برای این کار باید ابتدا گیربکس را بادقت از موتور جدا کنید تا به شفت ورودی یا سایر قطعات آسیب نرسد. هنگام نصب کلاچ جدید، ترازبودن دیسک کلاچ با استفاده از ابزار مخصوص ضروری است تا صفحه کلاچ بهدرستی در مرکز قرار بگیرد. همچنین سطح فلایویل باید کاملا تمیز و صاف باشد.
بهترین زمان تعویض کلاچ در خودروهای پرطرفدار
بااینکه موعد تعویض کلاچ (دیسک و صفحه) در خودروها تقریبا یکسان است، ولی بسته به کیفیت قطعات کاربردی، نحوه و شرایط رانندگی، این موعد ممکن است کوتاهتر یا طولانیتر شود. میانگین زمان تعویض کلاچ در خودروهای پرطرفدار را در جدول زیر ارائه کردهایم:
| نام خودرو | میانگین زمان تعویض کلاچ |
| پراید | حدود ۱۰۰ هزار کیلومتر |
| تیبا | بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار کیلومتر |
| ساینا/ کوییک | بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار کیلومتر |
| شاهین | بین ۱۲۰ تا ۱۸۰ هزار کیلومتر |
| تندر ۹۰ | بین ۲۵۰ تا ۳۵۰ هزار کیلومتر |
| سمند | بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار کیلومتر |
| پژو ۴۰۵ | بین ۸۰ تا ۱۲۰ هزار کیلومتر |
| پژو ۲۰۶ | بین ۸۰ تا ۱۱۰ هزار کیلومتر |
| پژو پارس | بین ۱۰۰ تا ۱۳۰ هزار کیلومتر |
| دنا/ دنا پلاس | بین ۹۰ تا ۱۳۰ هزار کیلومتر |
| رانا | حدود ۱۲۰ هزار کیلومتر |
تعویض صفحه کلاچ چقدر هزینه دارد؟
عوامل متعددی در تعیین هزینه تعویض صفحه کلاچ دخیل هستند. هزینه قطعات (که شامل مجموعه سهتکه کلاچ و اغلب روغن گیربکس میشود) بسته به مدل خودرو و کیفیت قطعات متغیر است. قطعات اورجینال گرانتر و قطعات فیک و غیراصل، قیمت پایینتری دارند. هزینه اجرت تعمیرکار را هم باید در نظر بگیرید.
بنابراین، جای تعجب نیست اگر هزینه تعویض کلاچ برای خودروهای خارجی و لوکس بهطور قابلملاحظهای بیشتر از ماشینهای اقتصادی داخلی باشد. توصیه میکنیم عملیات تعویض کلاچ را به یک مکانیک متخصص و معتمد بسپارید تا از آسیبهای جانبی جلوگیری شود.
بیشتر بخوانید: دسته موتور چیست
کلاچ ماشین | فصل مشترک قدرت و حرکت
کلاچ جزء حیاتی خودروهای دنده دستی است که انتقال قدرت بین موتور و گیربکس را کنترل میکند. مشاهده هرگونه لغزش، لرزش، سفت شدن پدال و شنیدن صداهای غیرعادی حین فشردن پدال، به وجود یک مشکل در مجموعه کلاچ اشاره میکند و نیاز به رسیدگی فوری دارد. در غیر این صورت با پیامدهای ناخوشایندی همچون افزایش هزینههای تعمیر، کاهش عملکرد خودرو و بهخطر افتادن ایمنی مواجه خواهید شد. سرویس دورهای منظم، سلامت کلاچ و عملکرد بهینه خودرو را تضمین، و از هزینههای سنگین تعمیرات پیشگیری میکند.
در کنار کلاچ، توجه به قطعات دیگری مثل لاستیک هم میتواند از بروز بسیاری از مشکلات جلوگیری کند. اگر فکر میکنید زمان تعویض تایر خودروتان فرا رسیده است، برای اطلاع از قیمت لاستی خارجی یا خرید لاستیک چینی و ایرانی میتوانید به فروشگاه اینترنتی راسا ویستا تجارت (اتوراسا) مراجعه کنید. این فروشگاه، بستری عالی برای خرید لاستیک بهصورت آنلاین است و امکان خرید لاستیک بارز و لاستیک داینامو را برای شما فراهم میکند.
پرسشهای متداول
من دلارام شرف الدین هستم و ارشد هوش مصنوعی دارم. عاشق فناوری هستم و از سال ۱۳۹۵ فعالیت خودم رو به عنوان مترجم و تولیدکننده محتوا در حوزه های متنوع تکنولوژیکی از جمله دستگاههای هوشمند و خودرو شروع کردم و در حال حاضر با رسانه های خبری مختلف همکاری دارم.
